4857 sayılı İş Kanununun 8/1 maddesine göre, iş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Bu bakımdan işçi açısından iş sözleşmesinin ana konusu ücret unsurudur.
İşverenin en önemli borcu işçinin maaşını ödemektir. Ancak iş hayatında işçi ücretlerinin hiç ya da zamanında verilmediği rastlanan bir durumdur. Ücreti ödenmeyen işçi ne yapmalı? İş sözleşmesinin feshedip kıdem ihbar tazminatı ve diğer alacaklarını alabilir mi?
Öncelikle maaşın geç yatması durumu iş hayatında olağan bir durumdur. Ancak bu durum bir yere kadar olağan olarak kabul edilir. 4857 sayılı kanunun 34. maddesinde ’’Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez.
Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz. ’’ hükmü yer almaktadır.Madde metninden de anlaşılacağı gibi, maaşı gününden itibaren 20 gün geçtiği halde
maaşlar hala yatırılmamışsa, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatını ve işçilik alacaklarını iş mahkemesinde dava yolu ile alabilir. Bu konunun ispatı açısından maaş bordroları, banka kayıtları, tanık gibi ispat araçları yeterli olacaktır. Hak kaybına neden olamamak için bu tür davaları işçiler bir iş hukuku avukatına başvurarak çözmeleri daha uygun olacaktır.
Yine bu durumda işçi kıdem tazminatının yanı sıra yıllık izin ücretleri, fazla mesai ücretleri, maaş ve sosyal hak alacaklarını, resmi ve dini tatil ücretlerini işverenden talep edebilir. Bu halde sadece ihbar tazminatını talep edememektedir.
Maaşı yatırılmadığı halde üzerine 20 gün geçmesi durumunda işçi işyerinde işi yapmaya hazır bulunmak koşulu
ile işi yapmaktan da kaçınabilir. Bu durumda iş yapmadığı gerekçesi ile işten çıkarılırsa haklı nedenle bir çıkarma olmaz.
Maaşı ödenmediği veya geciktiği için iş sözleşmesini feshedecek işçi, istifa metnini yazarken bu durumu belirtmesi ileride iş mahkemesinde dava açılması durumunda onun lehine olacaktır. Aksi halde istifa nedenini ispat etmesi gerekecektir.
Av. Mustafa Mıhcı
danisma@mihcihukuk.com